Ц.Баттуяа : XXI Зууны Ромео, Жульета /Оч бадамлах гал зүрхний эзэд болсон оюутан хосууддаа зориуллаа/

Ц.Баттуяа : XXI Зууны Ромео, Жульета 

/Оч бадамлах гал зүрхний эзэд болсон оюутан хосууддаа зориуллаа/

Ромео Жульета хоёр оюутны байранд амьдардаг байлаа. Атаархлын тоосонцор, итгэл алдрахын сэв ч шургачихын зайгүй сэтгэлээр зөвхөн биесээ хайрладаг байлаа.

Жаргалтай зуны өдрүүд алсрахад тавчуухан зайтай байранд нь Хүйтэн хэмээх зочин айлчилжээ. Гурвуул эвтэй найртай сайхан амьдарч байтал бас нэгэн өдөр Гачигдал хэмээх зочин хаалга тогшилгүй орж ирээд, тэднийд зөвшөөрөлгүй суурьшчихав. Дөрвүүл өрөөндөө багтаад л амьдарч эхэллээ. Гэтэл, өвлийн нэгэн жихүүн үдэш хаалгыг нь хүчтэй тогшлоо. Хүйтэн өрөөнд дулаан хөнжилөөс суга үсрээд босох ямар хэцүү билээ дээ. Ромео, Жульета хоёрыг тээнэгэлзэн хэвттэл Гачигдал хаалга руу зүглэв. Хаалгаа нээтэл Хоосон түрийвч, Өлөн ходоод хоёр нэлээн даарчихсан бололтой зогсож байлаа. Тэднийг энэ хүйтэнд гадаа орхилтой биш дээ. Гэртээ оруулахаас өөр арга даанч байсангүй. Залуухан хосууд дундуур бүхнийг сэтгэлээрээ дүүргээд, байхгүй бүхнийг хайраараа орлуулаад, дөрвөн “найз”-тайгаа тарчигдуухан амьдарч эхлэв. Зочин нэмэгдэж ирэлгүй овоо хэдэн долоо хоног өнгөрөв. Гэтэл…

Share

Монгол Улсыг эзлэх Хятадын бодлого

Youtube дээр ийм бичлэг тавигдсан бөгөөд хэн нэг нь монгол хадмал хийсэн байна. Хэн гэдэг хүн яриад байгааг нь ч мэдэх юм алга. Гэхдээ маш сонирхолтой бичлэг ажээ. Хэд хэдэн зүйл дээр санал нийлж бас заримтай нь санал нийлэхгүй байна.

1. Хятад Монголыг эзэлж биш худалдаж авч байна. Энэ үнэн. Монголыг энд mongolia биш mine goldia гэж ёжилсон нь угаасаа үнэн юм. Монгол бол зүгээр л асар их баялагтай газар нутаг. Тэнд Төр, ЗГ, ард түмэн гэж байсан ч ялгаа алга байхгүй байсан ч ялгаа алга болотой. Ялангуяа Хятадуудад. Тэд Монголыг тусгаар улс гэж үзэхээ болиод зүгээр л мөнгөөр л тусгаар тогтнолыг нь үгүй хийж эхэлж байна.

2. Зүүн Азийн бүс нутгийг хамгийн чухал бүс нутгийн нэг гэж хэлж байна. Энэ бас үнэн. Энд буурай хөгжилтэй орноос ганцхан Монгол л багтдаг. Тэгээд ч энэ Зүүн Азийн бүс нутаг газарзүйн нэршил гэхээсээ улс төрийн нэршил болж хувирсан бөгөөд Азид байхгүй АНУ гэх мэт улсууд ч Зүүн Азийн бүс нутаг дахь хүчтэй оролцогч, тоглогч орон болж байна.

3. Харин төгсгөлд нь Хятадын газрын зураг Монголыг үгүй болгож хуучин Хубилай хааны байгуулж байсан Юань гүрний газрын зурагтай адилхан болж байгааг харахад сэтгэл урагдмаар, бас түүх эсрэгээрээ давтагдаж байгаа юм шиг хачин харагдаж байна. Гэхдээ ийм дүгнэлт хийхэд хамаагүй эрт байгаа юм. Энд Оросын асуудлыг лектор дотроо сайн бодоогүй бололтой. За ямартай ч үзээд хүн бүр өөр өөрсдийн дүгнэлтээ хийнэ биз ээ.

Share

Зургаан сая төгрөгийн ажилд урьж байна

Өмнөговь аймгийн Цогтцэций сум, шуугиан тариад байгаа Тавантолгойн орд газрын яг хажууханд Зургаантолгой гэдэг алмаазны маш баялаг орд газар нээсэн байна. Нутгийн ардууд нь Зургаантолгой орчим газрыг Шилтэй газар гэдэг байсан байна. Учир нь алмаазын илрэл зарим газарт хөрсөн дээр ил гялтаганан харагддаг аж. Уг орд газрыг Цогтцэций сумын гуравдугаар багийн иргэн Д.Дорж илрүүлжээ. Эхлээд тэрбээр архины шил хагалаад хаячихаж гээд нэг их тоомсорлоогүй байна. Харин зургаан настай охин нь аавдаа “Энэ бол бөгж хийдэг чулуу” гэж хэлж өгчээ.

Ийнхүү дэлхийд байхгүй баялаг илрүүлсэн Доржийн гэр бүлийнхэн Тавантолгой шиг “новширч” гадаадын оператори, хөрөнгө оруулагч зарлахгүй. Бас 538-хан бус шууд 500 сая төгрөг Монгол Улсынхаа иргэн бүрт өгнө гэж байгаа аж.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрынхан иргэн Доржид гавьяат уурхайчин цол олгох уу, эсвэл Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар цол олгох уу гэдгээ шийдэж чадахгүй гацаанд ороод байгаа юм байна.

Share

Шүүмж 2: Харийнхны бусармаг бодлого ба Хоромхон жаргал мэт халамжийн бодлого

Дуулин

"Стресс төрүүлдэг мэдээ ба Шаолин киноны тухай" нийтлэлийн үргэлжлэл

.....Хүний хөгжлийн 21 мянга, Оюутны сургалтын төлбөр, Таван Толгойн хувьцаа. Би энэ бүхнийг ор тас үгүйсгэдэггүй. Би сар бүр 21 мянган төгрөгөө Хадгаламж банкан дээр оочерлон байж авдаг, миний 2 дүүгийн сургалтын төлбөрийн 500 мянгыг нь төрөөс төлсөн. /Жич: Харин сургуулиуд нь төлбөрөө өмнө байснаасаа 500 мянгаар нэмсэн / Энэ бидний амьдралд түр зууртаа гал намжаах маягаар хэрэг болж байж мэднэ. Гэхдээ битгий баярла. Бид сар бүр 21 мянган төгрөг авч, нэг удаа сургалтын төлбөрийнхөө тодорхой хувийг төлүүлдэг энэ халамжийн мөнгийг хүртэж, төр нь бас тарааж байхын оронд өөр зүйл хийх хэрэгтэй. Яг юу вэ? Судлаачид, эдийн засагчид, Монголын эрдэмтэд энэ талаар хангалттай их ярьсан бөгөөд гүүглээр хайгаад үзэхэд гараал ирнэ. Би эдийн засагч биш улс төр судлаач учир энэ талаар хангалттай сайн бичиж чадахгүй байж магад. Гэхдээ л хичнээн тэнэг байсан ч 21 мянга тараахаас илүү зүйл хийж болохыг мэдэж байна. Монголын газрын баялаг асар их. Энэ бол асар их  хөрөнгө. Хичнээн хохиролтой гэрээ байгуулж чадууллаа ч ямар дандаа мал хашчихсан Монгол улс байгаа биш дээ, оюун ухаант хүн амьдардаг Монгол улс тодорхой хэмжээний мөнгө, хөрөнгө бий болгож чадна. Тэр бол найдвартай. Нэг дор цүлхийтэл ороод ирэхгүй ч бид зөв бодлого хэрэгжүүлж чадвал Монголд байгаа олон асуудлыг шийдвэрлэж чадна. Ер нь ямархуу асуудлууд бидэнд байгаа билээ, яагаад хамгийн ашигггүй халамжийн салбарт мөнгөө зарцуулж байхын оронд хөгжлийн асуудлыг хойш нь чангааж байдаг салбарууддаа мөнгө хаяж тэр салбарт дорвитой бодлого хэрэгжүүлж болохгүй гэж Үүнд:

Share

Шүүмж 1: Стресс төрүүлдэг мэдээ ба Шаолин киноны тухай

Дуулин

Шүүмж 1: Стресс төрүүлдэг мэдээ ба Шаолин киноны тухай

Би уншсан нийтлэл, үзсэн кино болгоны талаар нийтлэл бичээд түүнийг шүүмжлээд байдаггүй. Үнэхээр хэрэгцээтэй гэж бодсон, хувь хүн хэсэг бүлэгт чиглэсэн биш нийт нийгэм, ард түмэнд бүгдэд нь хамааралтай, чухал асуудлууд дээр зориуд цаг гаргаж шүүмж бичдэг, мөн тэр талаар бичсэн хүмүүсийн нийтлэл дээр шүүмж бичдэг.

Монголын мэдээний хэд хэдэн том сайтууд болох gogo, news, shuud гэх мэт сайтууд их сонин. Өглөө босоод би gogo рүү заавал ордог бөгөө гого бас надад зориулаад заавал нэг хүний дургүй хүргэсэн, шал тэнэг, хүмүүсийн захиалгаар бичсэн, хүн ардыг мунхруулах гэсэн мэдээ найдвартай нэгийг тавьчихдаг юм. Тийм  мэдээг харахаар миний мэргэжлийн синдром яалт ч үгүй л хөдлөнө дөө. Учир нь орчин үед мэдээллийг ашиглаж улс төрчид, бизнесийнхэн, олгирхууд, харийнхан олон зүйлийг амжуулж чаддаг болж. Өөрөөр хэлбэл тэд мэдээллийг өөртөө хэрхэн яаж ашиглах вэ, тухайн мэдээ өөрийнх нь эсрэг байсан ч яаж эерэг болгож чадах вэ гэдэг дээр их чадварлаг болсон бололтой. Тэгээд ч орчин үеийн энэ түм буман үнэн худал нь мэдэгдэхгүй шар, хар, эрээн, олон өнгийн мэдээнүүдийг хүмүүс хараад аль нь үнэн зөв, алийг нь хүлээж авах ёстой, алийг нь хүлээж авах ёсгүй, алинд нь итгэх, итгэхгүй зэргээ мэдэхээ байчихдаг байна. Арга ч үгүй ийм олон мэдээгээр өдөр бүр завсаргүй бөмбөгдүүлж байгаа хойно. Ийм  нөхцөлд улс төр судлаачид ард түмэнд энэ олон өнгийн мэдээнээс үнэн бөгөөд хэрэгтэй мэдээг нь ялгаж өгдөг байх шаардлагатай. Учир нь ард түмэн бүгдээрээ улс төр судлаачид биш.

Share

Тээврийн замыг хааснаар Монголын салбарын эдийн засаг “хаагдав” гэнээ. ЛОЛ.

Дуулин

Монголын мэдээнийг томоохон сайтуудын нэг gogo.mn дээр Тээврийн замыг хааснаар Монголын салбарын эдийн засаг “хаагдав” http://news.gogo.mn/r/86596  гэсэн нэг нийтлэл тавигдсан байна. Тэрхүү тээврийн зам гээд байгаа зам нь Монголын нүүрсийг Тавантолгойгоос хямдхан үнээр Хужаа руу зөөдөг 245 км зам бөгөөд энэ замаар өдөр шөнөгүй 24/7 гэсэн циклтэйгээр 20 км-ын урт цуваа үүсгэн 120 тоннын даацтай аварга машинууд аль болох их нүүрсийг аль болох хурдан хугацаанд гялс зөөгөөд дуусгая гэсэн зорилготой явдаг юм. Зам ч гэж бүр авах юмгүй болсон байналээ. Хүн амьтан тэнд амьдрахын аргагүй, юун Японы цунами Монгол дахь цунами тэнд байна гэж Гамшгийн эсрэг үндэсний төвийн http://mnsos.com/?p=783 сайт дээр бичлэгтэй юутай хээтэй нь тавьсан байгааг та бүхэн заавал хараарай. Үнэндээ гамшиг хаана байна гэвэл, Таван Толгойн тэр зам дээр л байгааг тэр видеоноос харж болно. Аз болж энэ замыг 2011 оны 4 сарын 19-ны өдөр Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газар, Авто тээврийн газар, Замын цагдаагийн газар хамтарч хаасан бөгөөд шалтгаан нь замын чанар муудсантай холбоотой бөгөөд тэрхүү зам дээр зам тээврийн осол нийт 31 удаа гарч 23 хүн амиа алдсаны 20 нь Монголын иргэн байсан юм. Ийм гамшгийн байдалтай замыг хаасан нь дээр байсан юм. Гэтэл хаагаад удаагүй байхад gogo.mn дээр Тээврийн замыг хааснаар Монголын салбарын эдийн засаг “хаагдав” гэсэн ийм нийтлэл гарчээ. Бодвол захиалгат хийтлэл бололтой. 

Share

Улс төрийн ерөнхий онол ба Улс төрийн сэтгэлгээний түүх хичээлийн улсын шалгалтын асуултууд

Улс төрийн шинжлэх ухааны бакалаврын зэрэг /Bachelor of Arts/ хамгаалах гэж байгаа хүмүүс эдгээр асуултуудыг бүгдийг нь мэддэг байх ёстой. 

Улс төрийн ерөнхий онол хичээлийн улсын шалгалтын асуултууд

1. Улс төрийн үйл ажиллагаа, түүний ангилал

2. Улс төрийн дэглэм, мөн чанар, агуулга

3. Улс төрийн хямрал, түүнээс гарах арга зам

4. Улс төрийн модернизаци

5. Улс төрийн засаглалын легитим шинж

6. Улс төрийн элит, контр элит, онцлог, гүйцэтгэх үүрэг

7. Төр, түүний үндсэн  шинж, үүрэг

8. Улс төрийн мөргөлдөөн, шинж чанар, төрөл

9. Намын систем, хэв маяг, ангилал

10. Иргэний нийгэм: ойлголт, бүтэц, үүрэг

Share

Авторитаризм ба Легитим шинж

Авторитаризм ба Легитим шинж: 

Авторитаризм нь тодорхой хэрэгслүүдийн хүрээнд буюу тэдгээр хэрэгслүүдийн тусламжтайгаар засаглалаа хэргэжүүлж байдаг. Харин зарим хүмүүс авторитаризм бол тэдгээр арга хэрэгслийг ашиглахгүй байсан ч үр өгөөжтэй гэж үздэг байна. Учир нь тэр хүмүүс улс төрийн өөрчлөлтөөс айдаг болгоомжилдог, эрх баригч лидерүүдээ хүндэтгэдэг, үгийг нь дагадаг, бас үзэл суртлын дэглэмийг хүлээн зөвшөөрдөг ажээ. Ямар нэгэн албадлагын арга хэрэгсэл ашигладаггүй авторитаризм нь засаглалын легитим шинжтэй байдаг. Заримд нь энэ санааг хүлээн зөвшөөөхөд хицүү байдаг байна. Ялангуяа Барууны Ардчилагчид авторитар систем болгонд хүмүүс засаглагчдынхаа унахыг хүлээж байдаг бөгөөд ардчилсан систем нэвтрүүлэх сонирхолтой байдаг хэмээн таамагладаг аж. Энэ таамаглал нь хэтрүүлэг юм. Авторитар дэглэм нь институтчлэгдсэн байдаг бөгөөд мөн аливаа ардчилсан систем шиг легитим шинж, тогтвортой байдал зэргийг агуулдаг. Макс Веберийн легитим шинжийн хэлбэрүүдийн тухай үзэл санаа дээрх үзлийг тайлбарлахад тус болно. 

Share

Либерал Ардчиллын эх нутаг Англи

Англи: Либерал Ардчиллын эх нутаг Орчин үеийн Ардчиллын эх үндэс нь 1215 оны Англи улстай холбоотой юм. Тэр үед Английн хаан Жонн |Түүхэнд John the LackLand буюу нутаггүй Жонн гэж алдаршсан| “Магна Карта” хэмээх баримтанд гарын үсэг зурсан бөгөөд энэхүү баримт бичиг нь хааны эрхийг хязгаарлахыг оролдсон, өөрөөр хэлбэл татвар ногдуулах, хураах, улсын төсөв батлах г.м асуудлыг хаан шийдвэрлэхдээ ноёд буюу язгууртан баронуудтай хэлэлцэж байгуулах ёстойг хуульчилсан нь хууль тогтоох байгууллагын эртний үндсийг тавьсан баримт болсон байна. “Магна Карта”-д тэмдэглэснээр бүх чөлөөт эрчүүд |тухайн үедээ зөвхөн язгууртнуудыг л ингэж ойлгодог байж| хууль батлах процесст оролцох хэрэгтэй гэж заасан нь иргэний эрхийн тухай үзэл санааны үндсийг тавьсан байна. “Магна Карта”-д ямар ч чөлөөт эр хүнийг тухайн газар нутагт хүчин төгөлдөр үйлчлэх хууль, эсвэл шүүхийн хууль ёсны шийдвэргүйгээр баривчлах, хорих,….эсвэл ямар нэг аргаар хор учруулж болохгүй гэжээ.

Share

Ц.Оюунгэрэл: Америкт суралцсан тэмдэглэл: АНУ-д суралцах 50 зөвлөгөө

Дуулин

АНУ-д хэрхэн суралцах вэ гэдэг талаар бичсэн ном нэлээд их бий. Тэр дундаас Ц.Оюунгэрэл. АНУ-д суралцсан тэмдэглэл номын энэ зөвлөгөөнүүд надад их таалагддаг юм. Бусад номон дээр байдаг зөвлөгөөтэй харьцуулахад надад өгсөн үр дүнгээрээ лав илүү гэдгийг нь мэдэж байна. Би энийг анх харчихаад /нэлээн хэдэн жилийн өмнө/ Мөнхгэрэлээ өөрийн үнэт зүйлээ тодорхойл, ойрын болон алсын зорилгоо маш тодорхой гаргаж ир, тэнгэр дээр нисээд байлгүй газарт бууж ир гэж тэмдэглэл дээрээ бичсэн байх юм. Тухайн үедээ надад эдгээр зөвлөгөөнүүд хүчтэй сэтгэгдэл төрүүлж, тун их хэрэг болсон юм шүү. Хэдэн жилийн өмнөх явдал л даа. Мөн би АНУ-д сурах алсын төлөвлөгөөтэй болж байсан юм. Одоо болтол төлөвлөгөөгөө орхиогүй шүү. Гэхдээ одоогийн байдлаар Сонгуульд хорогдоод АНУ явах бодлоо түр орхичихоод байгаа. Тэгж байгаад ямар ч байсан явж мэргэжлээ дээшлүүлэх юм шүү. 

АНУ-д суралцах 50 зөвлөгөө

1. Мөрөөдөлтэй бай. Мөрөөдөлгүй бол амьдралд таарах таатай боломжуудыг алдсаар байх болно. Гэхдээ оройтсон мөрөөдөл нь огт мөрөөдөөгүйгээс дээр.
2. Өөрөөрөө бай. Өөрийн гэсэн үнэнээрээ байснаар нэг хэсэг алдаж болно. Гэвч цаг хугацаа цаашлах тусам өөрийнхөөрөө байсан хүн л бусдад илүү ойлгомжтой болж, хүмүүс түүнд итгэдэг.
3. Ардчиллаас өөрт хэрэгтэй үнэт зүйлийг олж хар. Ардчилал чам шиг над шиг жирийн хүмүүст сонголт, эрх мэдэл өгдөг. Зөвхөн ардчилалтай, чөлөөт сонгуультай орчинд л бид дахин алдаа гаргах эрхтэй, бас шинэ боломжуудыг өөртөө нээх ирээдүйтэй байдаг.

Share

Төрийн удирдлагын тухай бүрэн хэмжээний лекц

Төрийн удирдлагын тухай нэлээд цогц хэмжээний лекцийн материалыг толилууж байна. Энэ лекцийг МУИС-ын УТС тэнхимд намайг сурч байх үед заадаг байсан юм. Одоо програм нь өөрчлөгдсөн эсэхийг сайн мэдэхгүй байна. Гэхдээ онол бол онол. Доор нийтлэсэн материалыг уг нь бэлэн хоол гэдэг л дээ. Хэн нэгэнд нь төрийн удирдлагын талаар бие даалт хийх хэрэгтэй болно, номноос хуулчих гэхээр залхуураад бэлэн юм файлаар олох гэж үзнэ, тэгээд гүүгл ахаас асууж гарна даа. Би ийм бэлэн хоолыг блогтоо аль болох тавихгүйг хичээнэ. Гэхдээ энэ материалыг гүүглээр хайхаар нэг блог гэхэд хицүү юм дээр гарч ирээд байдаг юм. Миний бие тэр блогийг зүгээр туршилт маягаар нээж хэдэн юм тавьчаад нууц үг энэ тэрийг нь мартчхсан бололтой байгаа юм. Тэгээд устгаж бас янзалж чадахаа байсан. Нэгэнт л гүүглдээл хүмүүс олоод харчих юмыг өөртөө хадгалаад яахав, бас байгаа зүйлээ харамгүй хуваалцая гэсэн үүднээс энэ материалыг тавьж байна. Дахиж ийм бэлэн хоол тавихгүй тул найдаад хэрэггүй шүү.

Төрийн удирдлагын тухай бүрэн хэмжээний лекц

Òºðèéí óäèðäëàãûí ò¿¿õ

1. Óëàìæëàëò ¿å. XIX-Àæ ¿éëäâýðæèëòèéí ¿å
2. Áþðîêðàò ¿å. Àæ ¿éëäâýðæèëòèéí ¿åýñ XX çóóíû 70-ààä îí õ¿ðòýë.
3. Ïîñò áþðîêðàò ¿å. XX çóóíû 80-ààä îíîîñ ºíººã õ¿ðòýë.

1.Óëàìæëàëò ¿å:

                À. Îâîã àéìãèéí.

                Á. Ïàòðèàðõàë áóþó óëàìæëàëò íèéãìèéí óäèðäëàãûí ¿å.

                Â. Ïàòðèìîíèàëü áóþó àáñîëþò õààíò çàñàãëàë ãýæ 3 õóâààäàã.

À. Ýíý ¿å íü îâãèéí òýðã¿¿í àéìãèéí çîíõèëîã÷ ò¿¿íèéã òîéðîí õ¿ðýýëýã÷äèéí óäèðäëàãà þì. Ãîë çàð÷èì íü îâîã àéìãèéí òýðã¿¿íä ¿íýí÷ýýð ç¿òãýõ ò¿¿íèé íèéãìèéí õóâèàðëàëòààñ ò¿ëõ¿¿ õ¿ðòýõ, õàðèí òýðã¿¿í îâîã àéìãèéí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ ÿâäàë áàéäàã.

Share

Сарлагтай Отгонбаярын Машбат: Монгол дээл, монгол дээлийг өмсөх тухай

Сарлагтай Отгонбаярын Машбат

Би уул нь дээл өмсөх дуртай юм шиг байгаа юм. Гэхдээ хүмүүсийн өмсдөг, урт хормойтой, нэвсгэр дээлийг харахаар гажиг харагдаад байдаг юм.

Нэгд, Монгол дээл ер нь тийм урт байгаагүй. Зуны дээл ялангуяа богино талдаа байсан байдаг. Ер нь бол морин дээр мордоход өвдөг хучсан хэмжээнд л байх ёстой гэдэг шүү дээ. Хэтэрхий урт дээл морин дээр мордоход хөл ороогоод болдоггүй байсан учраас л "урт дээл хөл орооно" гэдэг үг гарсан байх. Харин ноён хүн урт дээл өмсдөг байсан байж магадгүй.

Хоёрт, дээл уулаасаа зохимжгүй байдгийн учир нь функционал биш. Өнөөдөр хувцас аятайхнаас гадна бас функционал байх ёстой. Дээл өмсчихөөд гар утсаа, түрийвчээ, үнэмлэхээ хаана хийх вэ гэдэг том асуудал бий. Бүгдийг нь өвөртөө хийнэ гэвэл, түнтийсэн амьтан явах хэрэгтэй болоод байгаа юм. Тиймээс уул нь энэ тэндээ хармаатай байдаг бол дээл өмсч болохоор байгаа юм. 

Share

Сарлагтай Отгонбаярын Машбат: Оюу Толгойн гэрээ

Энэ нийтлэл нь http://mashbatotgonbayarsarlagtay.blogspot.com/2009/08/blog-post.html блог дээр 2009.08.24-ны өдөр нийтлэгдсэн байсныг блог дээрээ нийтэлж байна. /Жич: Машбат багшийн бүх бичлэгүүд албан ёсны зөвшөөрөлтэй энд тавигдаж байгаа болно./

Сарлагтай Отгонбаярын Машбат

Миний бие эдийн засагч биш боловч сүүлийн үед Оюу Толгойтой холбоотой нэг л асуудал санаа зовоох болов.

"Харамласан юм хар нохойны аманд" гэгчээр хэрэв бид Оюу Толгойн гэрээг байгуулахгүй удаад байвал энэ баян орд маань явж явж Хятадын идэш болох нь тодорхой. Гэтэл "Маргаашийн уушгиас өнөөдрийн өөх дээр" гээд зүтгэвэл юутай, хээтэйгээ Канадуудад алдчихаад бид гуйлгачин хэвээрээ үлдэх аюул бас бий. Чухам өнөөдөр УИХ дээр хэлэлцэж байгаа төслийг харвал ийм л дүр зураг харагдана.

Share

Сарлагтай Отгонбаярын Машбат: Овог хэрэглэх тухай

Сарлагтай Отгонбаярын Машбат

ОВОГ ХЭРЭГЛЭХ ТУХАЙ:

USE OF FAMILY NAMES

Mongolians use parental names instead of family names although historically they have frequently used tribal names with the same purpose. In mid 1920's, government set an official regulation to use parental names instead of family names and abandon tribal names.

In 1996, Government of Mongolia initiated the name system reform. Thanks to national ID card reform, Mongolia has transformed to three-name-system consisted of given name, parental name and tribal name for purpose of family name.

Unfortunately, this reform was stagnated. National foreign passport of Mongolia still keeps the old given name-parental name system, which confuses the custom officials of foreign country. Due to this, citizens of Mongolia have frequently experience problem like visa refusal.

The following is my recommendation to continue the national policy of name system reform and ways to achieve it.

 Овог хэрэглэх шинэчлэл, зогсолт, асууудал

Энхсайханы засгийн газрын тэнхим анх удаа 1997 онд овог хэрэглэх тухай шийдвэр гаргасан юм. Засгийн газрын энэ тэнхим үе үеийн тэнхим дундаас хамгийн ардчилсанжуу тэнхим байсан ч яг ямар үндэслэлээр ийм шийдвэр гаргасныгаа тэр үед олон нийтэд тайлбарлаагүй. Гэвч зохиогч эл шийдвэрийг хувийн зүгээс талархан хүлээн авсан билээ.

Share

Yмх мах эрэн гvйх зэвхий vргэлжид хувирах цагийн аясыг дагах єчvvхэн бэлтрэг

 Юуны өмнө Машбат багшийн блог болох http://mashbatotgonbayarsarlagtay.blogspot.com блогоос доорх нийтлэлийг зохиогчийнх нь албан ёсны зөвшөөрөлтэйгөөр авч нийтэлж байгаагаа дуулгая. Миний блогоос мэдээлэл копидож болно гээд би доор нэг юм биччихсэн байгааг харж байгаа байх, Гэхдээ мэдээ копидох болвол заавал хэн бичсэнийг нь тавина шүү. Ялангуяа энэ мэдээг копидохдоо үг үсэг дутаахгүй байхыг анхааруулж байна. Цаашид Машбат багшийн блогоос олон хэрэгтэй мэдээллийг энэ блог дээр албан ёсны зөвшөөрөлтэйгөөр тавих болно. Та бүгд бас блог руу нь орж үзэж сонирхоорой. Манай улс төрийнхөнд бол хэрэгтэй юм их л байлээ дээ. Хэрэгтэй мэдээллийг аль болох олон сувгаар илүү олон хүнд хүртээмжтэй хүргэх нь чухал шүү дээ. Ялангуяа тэр өдөр тутмын, цаг үеийн шинжтэй мэдээ мэдээлэл, шар, хар, алаг мэдээнцэрүүдтэй харьцуулшгүй мэдээлллийг буюу үнэ цэнээ хэзээ ч алдахааргүй, үргэлжид үнэ цэнэ бүхий, суурь шинжтэй чухал мэдээлллийг олон хүнд хүргэх нь чухал. Би тийм л мэдээг сонгож тавих болно. Орчлон хорвоо олон мэдээгээр дүүрэн ч тэр дундаас шилж сонгож чухал гэснийг нь олж мэдэх бол басхүү орчин цагийн мэдээлэлд бөмбөгдүүлсэн ертөнцийн хүмүүст зайлшгүй байх чухал чанар болоод байна.

Yмх мах эрэн гvйх зэвхий vргэлжид хувирах цагийн аясыг дагах єчvvхэн бэлтрэг

Энэ өгүүллийг миний бие 1997 онд бичсэн боловч тэр үедээ элдэв сонин сэтгүүлд хэвлүүлж амжаагүй юм. Гэхдээ энэ өгүүлэл сайн анд Амбагайтны Батзандангийн маань ачаар цахим өртөө, эрхзүй.ком зэрэг олон вэб хуудаст хэвлэгдсэн билээ.

Энэ миний уран зохиол, улс төр хоёрыг холбох гэсэн анхны оролдлого минь байлаа. Нэг найз маань уншиж үзээд рок сонсогдож байна гэсэн бол нөгөө нь уншчихаад "уран зохиол, улс төр хоёрыг хутгаж, завааруулахаа боль" гэж байж билээ. 

Энэ өгүүллийг минь уншаад та бас сэтгэгдлээ үлдээвэл би тун баярлах сан. Гялайлаа 

Сарлагтай Отгонбаярын Машбат

Хєх чоно, хєєpхий чоно

Хєх тvvхийн маань Бєpт чоно

Ойp хавь vхээpийн аниpгvй. Одод талын энгэpт гялалзана. Наpны гэpлийг ойлгох саpны туяанд хажуудах довцог дvнхийнэ. Гэтэл нэгэн зvйл бєpтєлзєєд алга болчихлоо. Хэсэг чимээгvй болсноо, нэлээн хол дахин vзэгдэж, гэхдээ энэ удаа чухам юу болох нь танигдав. Тэp бол чоно байлаа.

Share

Хайлж буй Дээд Монгол!

Бум-Очир багшийн энэ нийтлэл интернэтээр хаа сайгүй л тарж хэдэн мянган хүн уншсан байдаг. Гэхдээ л энэ мэт сайн нийтлэлийг илүү олон хүнд уншуулах хэрэгтэй. Бум-Очир багшийн лекцийг сонсож байсан, хичээл заалгаж, шалгалт өгч байсан хүний хувьд ямар хүн бэ гэдгийг нь бага ч атугай мэдэх билээ. Нийгэм соёлын Антропологи чиглэлийг Монголд цоо шинээр хөгжүүлж байгаа эрдэмтэн. Оюутан байхдаа нэг ч лекцийг нь таслалгүй сууж, яриаг нь чих тавин сонсдон байлаа, үнэхээр сонирхолтой ярина, хэзээ ч уйдаана гэж байхгүй, тиймээс ч би бүк лекцийг нь файл хэлбэртэй болгож ворд дээр бичээд ком дээрээ хадгалдаг байлаа. Гэхдээ ком маань вирустээд тэр бичлэгүүдээ дахиж хараагүй, аймаар харамсалтай, юутай ч энэ нийтлэлийг нь та бүхэнд хүргэж байна. Уйлж болохгүй шүү....

Д. Бум-Очир, Кембрижийн их сургууль Их Британи 

Британий Монголчуудын чуулга уулзалтад тавигдаж Цахим Єртөө болон Монгол банкны Єргөмжлөл тусгай шагнал хүртсэн илтгэл

Робинзон Крузогийн шинжлэх ухаан

1990-ээд оноос хойш дэлхий дахинд хүчтэй ноёрхож слав хэлээр хөлөглөсөн коммунист засаглал нуран унаснаар олон хүмүүс дэлхий нийтийн мэдээллээс хоцрогдохоо хоцрогдож басхүү тэнд дуу хоолойгоо хүргэж амжаагүйгээ улам ихээр мэдэрч эхэлсэн болов уу. Энэ байдал олон нийтийн мэдээллээр зогсохгүй бас монголын шинжлэх ухаанд хамаатай юм. Монголд олон чиглэлээр чадалтай сайн эрдэмтэд онол судалгаагаа уралдуулж нэгэн үе түүнийгээ орос хэлээр дамжуулан дэлхий нийтэд хүргэх зам тавьж байсан боловч тэр нь голдуу слав хэлтнүүд болон коммунист засаглалаар хязгаарлаж байсан нь дамжиггүй ээ.

Share

The origin of States /G. Almond, Powell, Power and Choice, Chapter 2: Modern State/

/энэ яг доор өгүүлэх номны ковер биш байх шүү. Энэнээс өөр байдаг санагдаж байна. Мартчихжээ./

Òºð óëcóóäûí ¿¿ñýë |The origin of States| G. Almond, Powell, Power and Choice, Chapter 2: Modern State хэсгээс толилуулж байна.

/ Ýíä ºã¿¿ëæ áóé Òºð óëñûí ¿¿ñýë ãýäýã íü òºð õýçýý õàìãèéí àíõ ¿¿ññýí áý ãýäýã àñóóäàë áèø õàðèí òºð, îð÷èí ¿åèéí òºð áîëæ ººð÷ëºãäñºí, õºãæñºí òóõàé àñóóäàë буюу "төр улс-nation state" гэсэн нэршлийг илэрхийлж байгаа төр улсын талаар өгүүлсэн ажээ. /

            ªíãºðñºí çóóí äàõü òºð óëñóóäûí ¿¿ñëèéí òóõàé àñóóäàëä áèäíèéã ÿã þó õºòºëæ áàéíà þý? Ìàãàäã¿é ýíý àñóóëòûí òàéëáàð íü áèäýíä òºð óëñûí ìºí ÷àíàðûã èë¿¿ ñàéí îéëãîõîä òóñàëæ áîëîõ þì. ßàãààä Åâðîïò òºð óëñ õºãæñºí áý ãýäèéí òàëààð ýðäýìòäèéí äóíä èäýâõòýé ìàðãààí ºðíºäºã. Ãýõäýý ë íýã ç¿éë òîäîðõîé. Îð÷èí ¿åèéí òºð óëñóóä àæ ¿éëäâýðèéí õºãæèë áîëîí íàðèéí õóäàëäààíû çîõèîí áàéãóóëàëòòàéã õîëáîîòîéãîîð õºãæñºí ãýäýãòýé èõýíõè ñóäëààÿèä ñàíàë íèéëæ áàéíà.

Share

Class Conflict and Consensus: Marx and Tocqueville

"POLITICAL MAN The Social Bases of Politics" by SEYMOUR MARTIN LIPSET DOUBLEDAY & COMPANY, INC., GARDEN CITY, NEW YORK 1960

Àìåðèêèéí óëñ òºðèéí ñîöèîëîãè÷ Ñåèìîð Ìàðòèí Ëèïñåòèéí /Seymour Martin Lipset (March 18, 1922–December 31, 2006) / “Political man” áóþó Óëñ òºðèéí àìüòàí çîõèîë íü äýëõèéí 20 ãàðóé õýëíýý 400 000 õóâü õýâëýãäñýí àëäàðòàé çîõèîë þì. Òóñ çîõèîëûí 1-ð á¿ëãèéí Áþðîêðàò áà Àðä÷èëàë õýñãèйг толилуулж байна. Орчуулга нь ардаа байгаа.

Class Conflict and Consensus: Marx and Tocqueville

It was after the French Revolution that the problems of conflict versus consensus came into focus. The revolutionaries were naturally primarily concerned with furthering conflict, the conservatives with maintaining social stability. But for many years few men analyzed the conditions under which conflict and consensus were or could be kept in balance.

Share

Монголын Ерөнхийлөгч Чехийн Ерөнхийлөгчөөс илүү эрх мэдэлтэй юу? Чехийн Ерөнхийлөгч Монголын Ерөнхийлөгчөөс илүү эрх мэдэлтэй юу?

Монголын Ерөнхийлөгч Чехийн Ерөнхийлөгчөөс илүү эрх мэдэлтэй юу?
Чехийн Ерөнхийлөгч Монголын Ерөнхийлөгчөөс илүү эрх мэдэлтэй юу?


Б.Мөнхгэрэл


Хэн нэгэнд эрх мэдэл байна гэдэг чухал, гэхдээ тухайн хүнд тэрхүү эрх мэдлээ хэрэгжүүлэх бодитой нөхцөл байна уу гэдэг нь үүнээс ч илүү чухал юм. Яг адилхан эсхүл ойролцоо “эрх мэдэл”-тэй мөртлөө тэрхүү эрхээ хэрэгжүүлэх “нөхцөл бололцоо”, “улс төрийн орчин” зэрэг нь тэс өөр байдаг нөхцлийг аль нь илүү эрх мэдэлтэй вэ гэх бус харин аль илүү хүчтэй вэ гэдэг ойлголтоор илэрхийлвэл илүү ойлгомжтой болох юм. Аль нь хүчтэй вэ?
Монголын ерөнхийлөгч илүү хүчтэй. Үүнийг дараах 3 нотолгоогоор үндэслэе.


1.    Контор сигнатур
Монголын Ерөнхийлөгчийн хувьд өөрт хамаарах бүрэн эрхээ хэн нэгэн субьект болоод аль нэгэн институттэй“хуваалцдаггүй” буюу өөрөөр хэлбэл бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд Ерөнхий сайд юмуу эсвэл Засгийн Газрын  салбар хариуцсан сайдын гарын үсэг болох “контор сигнатур” шаардлагагүй байдаг.
Харин Чехийн ерөнхийлөгчийн зарим биш, цөөн биш харин “олонхи” шийдвэр нь Ерөнхий сайдын “контор сигнатур” шаарддаг байх юм. Чехийн Үндсэн Хуулийн 3-р бүлэг 63-р зүйлд зааснаар |Constitution of Chez Republic, Chapter 3, Article 63.1- a,b,c,d,e,f,g,h,i,j |  ерөнхийлөгчийн бүрэн эрхэд хамаарах 10 зүйл бүгд Ерөнхий сайдын гарын үсгийг давхар шаардаж байж хүчин төгөлдөр болдог байна.
Гайхалтай нь Чехийн ерөнхийлөгчийн “контор сигнатур”-аар хязгаарлагдсан яг энэүү 10 бүрэн эрхийг Монголын Ерөнхийлөгч ямар ч “контор сигнатур”-аар хязгаарлуулалгүй илүү өргөн мэдэлтэйгээр хэрэгжүүлж байдаг. |МУ-ын ҮХ, 3-р бүлэг, 33-р зүйлийн 1-ийн 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11;  2,3 | Монгол Улсын Үндсэн хуулиас Ерөнхийлөгч эдгээр бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхдээ “контор сигнатур” хэмээх эрх мэдлийн талыг нь аваад явчихдаг механизмаар хязгаарлуулсан зүйл заалт байхгүй болохыг харж болно.  
Чехийн Ерөнхийлөгч өөрийн бүрэн эрхээ|энэ эрхүүд нь Монголын Ерөнхийлөгчид байдаг | хэрэгжүүлэхдээ Ерөнхий сайдынхаа гарын үсгийг хараад суудаг бол харин Монголын Ерөнхийлөгч ямар нэгэн гарын үсэг харалгүйгээр өөрийн бүрэн эрхээ хэрэгжүүлдэг байх юм. Аль нь илүү хүчтэй вэ?


2.    Монголын Ерөнхийлөгч бүх ард түмнээс сонгогддог, харин Чехийн Ерөнхийлөгч?
Чехийн Ерөнхийлөгч ард түмнээс биш Парламентаас сонгогддог. Энэ үйл явцыг улс төрийн агуулгаар нь авч үзье.
Монголын Ерөнхийлөгч бүх ард түмний төлөөлөл болж Хууль тогтоох, Гүйцэтгэх, Шүүх засаглалаас харьцангуй бие даасан эрх мэдлийн нэг субьект болж байгаа юм.
Харин Чехийн Ерөнхийлөгч Хууль тогтоох болон Гүйцэтгэх засаглалын улс төрийн ашиг сонирхлоос илүү хамааралтай буюу Монголын Ерөнхийлөгчтэй харьцуулахад бие даасан байдал илүү бага, мөн засаглалын салаа мөчрөөс хамаарах хамаарал илүү их юм. Бүх ард түмнээс сонгогдож, засаглалын салаа мөчрүүдээс харцангуй бага хамаардаг, бие даасан ерөнхийлөгч илүү хүчтэй юу? Харин “контор сигнатур” гэх мэт эрх мэдэл хуваах хүчтэй механизмаар хязгаарлуулсан, мөн бие даасан байдал бага ерөнхийлөгч илүү хүчтэй юу? Аль нь хүчтэй вэ?


3.    Легитим шинж
Төрийн 3 өндөрлөгт Хууль тогтоох засаглалын тэргүүн, Гүйцэтгэх засаглалын тэргүүн Шүүх засаглалын тэргүүн 3-ыг хамруулж ойлгодог олон улсын жишиг бий. Харин Монгол улсын Ерөнхийлөгч төрийн тэргүүн байхаас гадна төрийн 3 өндөрлөг гэж ойлгогддог. Магадгүй Шүүх засаглалын нэр хүнд тийм сайн биш болохоор энэ ойлголтод багтдаггүй байж болох юм. Гэхдээ л Монголын Ерөнхийлөгчийн энэ легитим шинж, нэр хүнд нь түүнийг илүү хүчтэй болгож байдаг бас нэгэн үндэслэл юм. Харин Чехийн Ерөнхийлөгчөд ийм хэлбэрийн легитим шинж байдаггүй.  Тэрээр ард түмнийг шууд төлөөлдөггүй учир легитим шинж нь ард түмэнд бус харин Парламент, Гүйцэтгэх засаглалаас хангагддаг.


Дүгнэвэл:
Ач холбогдол, чухал байдлаараа эрэмблэгдсэн дээрх 3 аргумент Монголын Ерөнхийлөгч Чехийн Ерөнхийлөгчөөс хавьгүй илүү хүчтэй гэдгийг харуулна.
Хоёр ерөнхийлөгч хоёулаа яг адилхан биш юмаа гэхэд ойролцоо эрх мэдэлтэй. Магадгүй Чехийн Ерөнхийлөгч эрх мэдлийн цар хүрээгээрээ их байя гэж бодъё. |гэхдээ энэ нь юу л бол| Хичнээн их эрх мэдэлтэй ч тэр эрхээ чөлөөтэй хэрэгжүүлж чадахгүй эсвэл түүнийгээ өөр нэг субьекттэй хуваалцдаг бол тэр эрх хүчтэй эрх мэдэл биш. Өөрөөр хэлбэл Чехийн Ерөнхийлөгч хүчтэй биш.
Хоёр ерөнхийлөгчийн хэнд нь эрх мэдлээ хэрэгжүүлэх бодитой улс төрийн орчин, нөхцөл байдал байна гэдгээрээ эрс ялгаатай. Монголын Ерөнхийлөгч өөрийн бүрэн эрхээ ямар нэг хязгаарлах механизм, тухайлбал “контор сигнатур”-гүйгээр хэрэгжүүлдэг бол Чехийн Ерөнхийлөгч алхам тутамдаа л Ерөнхий сайдын гарын үсгийг харж суудаг “контор сигнатур”-ын механизмаар эрх мэдлээ хязгаарлуулдаг. Энэ нь хэн хүчтэй вэ гэдгийг харуулах хангалттай бөгөөд гол нотолгоо юм.
Монголын ерөнхийлөгч Чехийн ерөнхийлөгчөөс илүү ХҮЧТЭЙ.


Б. Мөнхгэрэл


/3-р курст байхдаа бичиж байлаа/

Share

"Монгол дахь сонгуулийн технологийг боловсронгуй болгох нь" Бакалаврын дипломын ажлын тайлан

4 төгсөхдөө дээрх сэдвээр Дипломын ажлаа хамгаалж байлаа. Нэг их мэрийж хийгээгүй. Шулуухан хэлэхэд Улсын төв номын санд ангийнхааа хүүхэдтэй цуг нөүтбүүк сканнер хоёр байрьж ороод нууцаар баахан ном сканнердаж тэрийгээ файл хэлбэрт оруулж янзлаад дипломынхоо ихэнхи хуудсуудыг бүрдүүлж байлаа. Гэхдээ оршил, дүгнэлт, зарим нэг судалгаа, гол зүйлүүдээ өөрөө хийсэн, мөн том зорилго тавьж том асуудал шийдэхийг зориогүй, бакалаврын түвшнийх ямар байх ёстой вэ тэр хэмжээгээр нь л хийсэн. Ер нь бакалаврын дипломын ажил гэдэг бол тухайн хүний академик бичлэгийн чадвар, судалгааны ерөнхий, энгийн аргуудыг хэрхэн хэрэглэж байна, ном материалыг хэрхэн ашиглаж байна, аливаа бичиж буй зүйлээ онолтойгоо хэрхэн уялдуудж өгч байна вэ гэх мэт судлаач хүний хамгийн наад захын шаардлагуудыг хангаж байгаа эсэхийг үнэлэхэд оршдог.

Share